„Oto zwiastuję Wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu. Dziś w mieście Dawida narodził się wam zbawiciel, którym jest Mesjasz Pan. A to będzie znakiem dla Was – znajdziecie niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie” Łk 2, 8-14.
Dziecię Jezus przyszło na świat, zgodnie z relacją ewangelisty Łukasza w miejscu, w którym znajdował się żłób.
Mogła to być jedna z wielu okolicznych grot, używanych przez pasterzy do przechowywania bydła w nocy, bądź stajnia – szopa wybudowana z przeznaczeniem dla bydła. Tą drugą możliwość odrzuca się ze względu na rytualną nieczystość.W przekazach apokryficznych pojawił się przekaz o obecności zwierząt podczas narodzenia, który był związany z interpretacją tekstu Iz 1,3. Pierwsi judeochrześcijanie otoczyli czcią grotę obecnie znajdująca się pod Bazyliką Narodzenia.
Jako miejsce kultu miejsce to zwróciło uwagę cesarza Hadriana, który po upadku drugiego powstania żydowskiego profanował wszystkie miejsca święte, a nad grotą Betlejemską zasadził gaj Adonisa. Po edykcie tolerancyjnym Konstantyna Wielkiego, Jego matka Helena wybudowała w Ziemi Świętej trzy bazyliki: Grobu Pańskiego, Eleona na Górze Oliwnej oraz nad grotą Narodzenia w Betlejem.
Ta ostatnia została zniszczona w 529 r. oraz odbudowana za panowania cesarza Justyniana wok. 540.
Jako jedyna Bazylika w Ziemi Świętej nie uległa powtórnemu zburzeniu i istnieje nieprzerwanie od 6 w. Persowie oszczędzili ją, ponieważ zobaczyli na ścianach fresk ze sceną pokłonu trzech mędrców w orientalnych strojach.
Miejsce najświętsze dla chrześcijan, w którym zgodnie z tradycją narodził się Jezus jest oznaczona 14-natoramienną gwiazdą z wyrytą inskrypcją HIC DE VIRGINE MARIAE JESUS CHRYSTUS NATUS EST (Tu z Maryi Dziewicy Narodził się Jezus Chrystus). Liczba czternaście odnosi się do dawidowego tytułu narodzonego Mesjasza: narodzenie Syna Dawida, bowiem według rodowodu zawartego w Ewangelii
Mateusza, poprzedzały trzy gałęzie genealogiczne po 14 pokoleń każda.
Drugim świętym miejscem w samej grocie narodzenia jest żłób i mała kapliczka Pokłonu Trzech Mędrców należąca do Kościoła Katolickiego. Jest to jedyne miejsce w pierwotnej Bazylice, gdzie odprawiane są msze święte. Główny kult Kościoła Katolickiego został przeniesiony do pobliskiego Kościoła Świętej Katarzyny.
Pierwotna grota Narodzenia została przedzielona i tylko jej wąska część jest dostępna dla ogółu turystów. (Zrobiono to ze względów bezpieczeństwa, ściana działowa stanowi dodatkowe zabezpieczenie). Po drugiej stronie znajdują się groty zwane obecnie grotami św. Józefa, są związane z kultem męczenników młodzianków,oraz pomieszczenia, które od 384 r. zamieszkiwał św. Hieronim i związane w nim osoby prowadząc tu życie monastyczne. Wejście do tych grot jest od strony kościoła św. Katarzyny.
Sama Bazylika przypomina średniowieczną fortecę otoczoną trzema klasztorami: greckim, ormiańskim i franciszkańskim. Drzwi do niej prowadzące, jedyne zachowane zostały znacznie obniżone, ażeby uniemożliwić muzułmanom wjeżdżanie do świątyni konno. Konieczność głębokiego pochylenia przy wejściu można odczytać symbolicznie, jako akt uniżenia wobec tajemnicy uniżenia Wcielenie Słowa.
W całości Bazylika należy do Greków ortodoksyjnych (prawosławnych), jeden z ołtarzy, po lewej stronie od prezbiterium przypada w udziale Ormianom

źr. W Ojczyźnie Chrystusa, Kraków 2009.